Úr aðalnámskrá tónlistarskóla:

Mennta- og menningarhlutverk tónlistarskóla er að

29. febrúar 2012

Tónleikaröð kennara

Kl. 13:00 flytja Helga Bryndís Magnúsdóttir, píanóleikari og Arnþór
Jónsson, sellóleikari, tvö stórbrotin verk sellóbókmenntanna; Sónötu í e-moll op. 38 eftir Brahms og Sónötu op 40 eftir Shostakovits

Efnisskrá

• Johannes Brahms
  Sónata nr. 1 í e-moll, op. 38 fyrir píanó og selló
  1. Allegro non troppo, í e-moll
  2. Allegretto quasi Menuetto - Trio
  3. Allegro, í e-moll í fjórum fjórðu.
• Dimitri Shostakovits
  Sónata fyrir selló og píanó í d-moll, op. 40
  1. Allegro non troppo
  2. Allegro
  3. Largo
  4. Allegro

Um efnisskrána

Fyrsti kaflinn í sónötu Brahms er í sónötuformi og einkennist af löngum ljóðrænum laglínum sem hljóðfærin skipta á milli sín. Hann ferðast um tóntegundirnar frá e-moll yfir í C-dúr og h-moll og endar í E-dúr sem er eins og upptaktur eða forhljómur fyrir a-moll menúettinn í öðrum kafla.

Annar kaflinn er klassískur í formi og ber keim af barokktímanum, en Brahms hafði mikinn áhuga á eldri tónlist. Kaflinn er hljóðlátur þar sem menúettinn er leikin staccato en tríóið liðast kliðmjúkt um í hlykkjóttum sellólínum og flóknum fingravafningum á píanóið.

Þriðji kaflinn er stundum kallaður fúga en hann hefst á stefi úr 13. kafla "Die Kunst der Fuge" og þróast um tíma sem fúga en breytist síðan í hefðbundinn sónötukafla þegar stef númer tvö hefst í G-dúr. Fúgan og úrvinnsla hennar er því ekki fúga sem slík heldur frekar hluti af stærra formi.

Fyrsti kaflinn í sónötu Shostakovits er í sónötuformi og hefst á löngu breiðu stefi í sellóinu með brotum hljómum undir í píanóinu sem þróast í mikil átök þar til stef númer tvö kemur eins og róandi ljósgeisli sem hljóðfærin skipta á milli sín. Tónskáldið leikur sér með stefin á hefðbundinn hátt þar til kaflinn endar á óvenjulegan hátt með því að stefin eru leikin ofurhægt í sellóinu með staccato-hljómum í píanóinu.

Annar kaflinn byggir á síendurteknu kraftmiklu rytmísku stefi sem blandað er saman við annað miklu viðkvæmara stef. Kaflinn er húmorískur með klassískum stílbrögðum, stekkur samt á milli óskyldra tóntegunda en endar á sama hátt og hann byrjaði, brattur og kraftmikill.

Þriðji kaflinn er tilfinningaríkur og hægur þar sem píanóið leggur til dökkan bakgrunn fyrir söguljóð og söngrödd sellósins. Tónskáldið leikur sér með kalda ómstríðu sem er þó alltaf í námunda við heita ómblíðu, tónalitur sem átti síðar eftir að heyrast í mörgum af hans stærstu verkum.

Fjórði kaflinn er stuttur og fjörugur hringdans með stingandi húmor og jafnvel hæðni. Hið fjöruga aðalstef kemur þrisvar sinnum fyrir en í milliþáttum eru sindrandi skalar og asafengin kadensa þar sem píanóið þýtur fagnandi í alls konar óvæntar tóntegundir. Í lok kaflans kemur svo aðalstefið aftur og endar með snubbóttum en glansandi hætti.

Um flytjendur

Helga Bryndís Magnúsdóttir, píanóleikari, hóf tónlistarnám í Vestmannaeyjum hjá Guðmundi H. Guðjónssyni. Hún fór síðan í Tónlistarskólann í Reykjavík og naut þar handleiðslu Jónasar Ingimundarsonar. Framhaldsnám stundaði hún í Vínarborg og Helsinki. Hún hefur verið virk í tónlistarlífinu á Íslandi sem einleikari og einnig í ýmis konar kammermúsik. Hún starfar nú við Tónlistarskóla Kópavogs, Tónlistarskóla Reykjanesbæjar og sem organisti við Grindavíkurkirkju.

Arnþór Jónsson, sellóleikari, stundaði nám í sellóleik á árunum 1969-1983. Kennarar hans voru Pétur Þorvaldsson við Tónskóla Sigursveins, Deborah Davids og John Collins við Tónlistarskólann í Reykjavík, Boris Heller í Royal Northern College of Music og Guido Vecchi í Gautaborg. Einnig stundaði hann nám í píanóleik í einkatímum hjá Önnu Áslaugu Ragnarsdóttur og Sigríði Ragnarsdóttur og hjá Marteini Hunger við Tónlistarskólann í Reykjavík og hjá Terrence Taylor í Royal Northern College of Music. Auk þess var Arnþór nemandi Paul Zukofsky á samnefndum námskeiðum 1977-1982.

Arnþór hefur starfað við tónlist og tónlistarflutning frá árinu 1972, var m.a. fastráðinn við Sinfóníuhljómsveit Íslands 1982-1989 og hefur auk þess leikið með ýmsum kammersveitum og hljóðfærahópum bæði á selló og píanó. Þar má telja Kammersveit Reykjavíkur frá 1980, Íslensku Óperuna frá 1983, Leikfélag Reykjavíkur 1984, Frú Emelíu 1989, Þjóðleikhúsið 1985, 1986, 1991 og 1993, Borgarleikhúsið 1989, Sardas strengjakvartettinn frá 1995 og Kreisler String Orchestra 1977-1981.

Arnþór var skipaður af menntamálaráðherra formaður verkefnavalsnefndar Sinfóníuhljómsveitar Íslands 1997-2005. Arnþór hefur leikið á tónleikum á Englandi, í Svíþjóð, Noregi, Þýskalandi, Ítalíu og Frakklandi.

Nánar um tónskáldin og verkin

Johannes Brahms (1833-1897) var þýskur, fæddur í Hamborg en starfaði lengst af í Vínarborg í Austurríki þar sem hann stóð fremstur meðal tónlistarmanna. Hann var vinsæll í lifanda lífi, átti velgengni að fagna og efnaðist talsvert en var örlátur á fé og styrkti vini sína og efnilega nemendur fjárhagslega.

Brahms stóð föstum fótum í hefðbundnum tónsmíðaaðferðum síns tíma og hafði mikið dálæti á eldri meisturum barrokk og klassíska tímabilsins, manna eins og Johann Sebastian Bach, Joseph Haydn, Wolfgang Amadeus Mozart og Ludwig van Beethoven. Mörgum samtímamönnum Brahms þótti hann vera gamaldags í hugsun en fáir efuðust um kunnáttu hans og sköpunargáfu. Brahms var haldinn mikilli fullkomnunaráráttu og hefur sennilega eyðilagt eigin tónverk í tugatali, þar með talin öll æskuverk sín, en til eru munnmælasögur um Brahms sem 11 ára dreng að flytja frumsamda píanósónötu.

Eftir Brahms liggja fjölmörg tónverk m.a. tvær serenöður, fjórar sinfóníur, tveir píanókonsertar, fiðlukonsert, konsert fyrir fiðlu og selló, tveir sinfónískir forleikir, fjórir strengjakvartettar, tveir strengjakvintettar, tveir strengjasextettar, klarinettukvintett, klarinettutríó, horntíó, píanókvintett, fjögur píanótríó, þrjú píanótríó og yfir 200 sönglög. Þrjár sónötur fyrir fiðlu og píanó, tvær fyrir selló og píanó og tvær fyrir klarinett og píanó. Einnig fjölmörg einleiksverk fyrir píanó og að lokum kór-og hljómsveitarverkið Þýsk sálumessa.

Tónverk Brahms eru "hrein tónlist" og leitast ekki við að segja sögu eða líkja eftir áhrifum utan tónlistar.

Brahms dó úr krabbameini 63 ára gamall og er jarðaður í Vínarborg.

Dimitri Shostakovits (1906-1975) var undrabarn í tónlist. Hann byrjaði að læra á píanó 9 ára gamall og 13 ára hóf hann nám í tónlistarháskóla Petrogard þaðan sem hann útskrifaðist 19 ára gamall. Útskriftarverkefni hans var sinfónía nr. 1 sem var frumflutt 1926.

Tónsmíðastíll Shostakovits er einstök blanda af mismunandi straumum og stefnum, t.a.m. nýklassískum í anda Stravinsky og síðrómantískum í anda Gustav Mahler. Tónlist hans einkennist af miklum andstæðum og er jafnvel fáránleg og alvarleg, allt í senn eða til skiptis.

Meðal hljómsveitarverka Shostakovits eru 15 sinfóníur og sex einleikskonsertar. Hann samdi 15 strengjakvartetta, píanókvintett, tvo strengjaoktetta og tvö píanótríó. Einnig fjölmörg einleiksverk, þrjár óperur og mikið magn af kvikmyndatónlist.

Ævi Shostakovits einkenndist af stöðugri togstreitu milli hans og kommúnistastjórnarinnar í Moskvu sem ýmist hófu hann upp til æðstu metorða og virðingar eða ofsóttu hann og niðurlægðu ef þeim líkaði ekki tónlist hans. Shostakovits lést úr lungnakrabbameini 9. ágúst 1975.

Sónata fyrir selló og píanó í d-moll, op. 40 var samin 1934, þegar tónskáldið var 28 ára. Skömmu síðar féll hann í ónáð sovéskra stjórnvalda sem töldu hann of borgaralegan og jafnvel úrkynjaðan í listsköpun sinni. Verkið er samið í ágústmánuði en frumflutt í desember sama ár af tónskáldinu sjálfu og sellóleikaranum Viktor Kubatsky, kærum vini sem hann tileinkaði verkið.

Aðgangseyrir

• Almennt miðaverð: 1.000 kr.
• Kennarar Tónlistarskóla Kópavogs: 500 kr.
• Nemendur Tónlistarskóla Kópavogs og aðstandendur: Frítt.
• 12 ára og yngri: Frítt