Úr aðalnámskrá tónlistarskóla:

Mennta- og menningarhlutverk tónlistarskóla er að

25. febrúar 2004

Tónleikaröð kennara: Kammertónleikar

Fjórðu tónleikarnir í Tónleikaröð kennara Tónlistarskóla Kópavogs verða haldnir í Salnum miðvikudaginn 3. mars 2004 kl. 20.00. Þá koma fram Arnþór Jónsson, sellóleikari, Guðrún Þórarinsdóttir, víóluleikari, Sigurlaug Eðvaldsdóttir, fiðluleikari, Nína Margrét Grímsdóttir, píanóleikari, og Þórir Jóhannsson, kontrabassaleikari.

Efnisskrá

• Óliver Kentish: Bagatelle fyrir kontrabassa
• Ludwig van Beethoven: Sónata fyrir píanó og selló í g-moll op. 5 nr. 2
  • Adagio sostenuto e espressivo
  • Allegro molto piu tosto presto
  • Rondo Allegro
• Franz Anton Hoffmeister: Kvartett fyrir kontrabassa, fiðlu, víólu og selló
  • Moderato
  • Adagio
  • Tempo di minuetto
• Johann Nepomuk Hummel: Píanókvintett op. 87
  • Allegro e risoluto assai
  • Menuetto - Allegro con fuoco
  • Largo
  • Finale - Allegro agitato

Um tónskáldin og verkin

Óliver Kentish fæddist í London. Hann stundaði framhaldsnám í sellóleik við The Royal Academy of Music þar sem aðalkennari hans var Vivian Joseph. Árið 1977 kom hann hingað til lands til að leika í Sinfóníuhljómsveit Íslands. Hann kenndi síðan frá 1978 til 1986 við Tónlistarskólann á Akureyri en er nú selló- og tónfræðikennari við tónlistarskólana í Hafnarfirði og Keflavík.
Óliver hefur einkum samið kammertónlist en þó hefur hann snúið sér að sönglögum í ríkari mæli undanfarið. Af stærri verkum hans má nefna "Kantötu fyrir Skálholt" fyrir kór, einsöngvara, óbó, básúnu, orgel og strengi við texta úr Gamla testamentinu og "Lilju" Eysteins munks. Árið 1993 pantaði breska ríkisstjórnin verk hjá Óliver sem breska þjóðinni gaf þeirri íslensku í tilefni 50 ára afmælis íslenska lýðveldisins. Verkið, "Mitt fólk", fyrir barítón og fullskipaða sinfóníuhljómsveit, er tileinkað þáverandi forseta Íslands, Vigdísi Finnbogadóttur. Það var frumflutt af Michael Jóni Clarke og Sinfóníuhljómsveit Íslands í september 1994.

Bagatelle samdi Óliver fyrir Þóri Jóhannsson árið 2002 og frumflutti Þórir verkið á Háskólatónleikum í nóvember það ár. Í verkinu teflir Óliver saman tveimur efniviðum þar sem annar er sóttur í "Konsert fyrir hljómsveit" eftir Bartók en hinn er tónröðin B-A-C-H sem er Óliver hugleikin en hún kemur oft fyrir í verkum hans. Lítið eru strengir stroknir í verkinu heldur að mestu plokkaðir eða hljómbotninn létt sleginn.

Ludwig van Beethoven fæddist 17. desember 1770 í Þýskalandi og dó 26. mars 1827 í Austurríki. Hann stendur á mitt á milli tveggja tímabila í tónlistarsögunni og brúar þannig bilið á milli klassíska tímabilsins og rómantíska tímabilsins. Og sannarlega er það vitnisburður um mikilvægi hans og sterka stöðu að bæði tímabilin eigna sér verk hans. Spurningin hvort Beethoven var klassískt eða rómantískt tónskáld er samt aukaatriði. Beethoven var tónskáld á tímum pólitískra umbreytinga þar sem gömul gildi og ný viðhorf tókust á við dögun breyttar heimsmyndar.

Haydn og Mozart, fyrirrennarar og kennarar Beethovens voru uppi á mótunartíma tveggja stórra byltinga og nýrrar hugmyndafræði um frelsi og bræðralag. Á þeim tíma var heimurinn undir vernd og stjórn hinna konungbornu landeigenda og skyldmenna þeirra og þar blómstraði Haydn á meðan Mozart klöngraðist um með erfiðismunum í pólitískum mótþróa. Á hinn bóginn þroskaðist Beethoven sem listamaður á þeim tíma þegar mæta þurfti afleiðingum styrjalda og byltinga og þegar pólitískt vald og peningar voru að skipta um hendur og færast yfir til veraldlegri afla og kaupsýslumanna. Útgáfa og tónleikahald voru nú háð örfáum verndurum og styrktaraðilum og heimurinn var óskipulagður og óstöðugur, en þó fullur af spennu og ótæmandi möguleikum.
Í þessari breyttu heimsmynd starfar Beethoven sem einn af dularfyllstu og mest spennandi tónskáldum sögunnar. Tónsmíðar hans eru með klassísku formi á meðan tilfinningahiti og músíkölsk tjáning er rómantísk. Um miðja ævi sína hafði Beethoven tapað allri heyrn en átti þá samt eftir að semja sín ítarlegustu verk, djúpvitur í grafarþögn. Og þó hann tryði í einlægni á hugmyndina um frelsi og bræðralag gerðist hann einrænn og fráhverfur fólki og jafnvel fráhrindandi. Tónverk hans eru risastór en einnig smá og samþjöppuð. Þetta mótsagnakennda yfirbragð er hluti af karakter Beethovens og tónlist hans sem er bæði byltingarkennd og klassísk.

Sellósónötur Beethovens voru á sínum tíma dæmi um upphaf nýrrar sónötutísku eða tónsmíðaaðferðar þar sem píanóið og einleikshljóðfærið skipta með sér verkum jöfnum höndum. Árið 1796, þá 26 ára gamall, skrifar Beethoven tvær fyrstu sellósónötur sínar, en á þeim tíma er hann fyrst og fremst þekktur sem píanóleikari. Í báðum þessum sónötum er píanístískur rithátturinn áberandi. G-moll sónatan er í tveimur þáttum og byrjar á hægum kafla eða eins konar inngangi sem leiðir til fjörlegs Allegro kafla. Annar þáttur er Rondo (hringdans) þar sem píanóið og sellóið eru eins og félagar í jöfnum leik. Tilfinningin er fersk, sjálfkrafa og ómótstæðileg en umgjörðin og formið er gamalt og þrautreynt.

Franz Anton Hoffmeister (1754-1812) var austurrískur útgefandi og tónskáld. Hann lærði lögfræði í Vín en sneri sér að útgáfu og tónsmíðum þegar námi lauk. Útgáfan gekk vel hjá honum þar sem hann gaf út verk t.d. eftir Mozart, Haydn, Albrechtsberger, Pleyel og fleiri. Hann var vinsælt tónskáld þar sem verk hans voru flutt utan Austurríkis t.d. óperan "Der Königssohn aus Ithaka" sem var flutt í Búdapest, Hamborg, Prag Timisoara, Varsjá og Weimar. Fjölmörg kammerverk hans voru gefin út í Amsterdam, London, París og Feneyjum. 

Frekar er það á huldu hvað Hoffmeister samdi mörg verk þar sem kontrabassinn er í áberandi hlutverki. Eftir því sem næst verður komist samdi hann fjóra kvartetta og þrjá konserta. Kvartett nr. 3 er í D-dúr þegar kontrabassinn er í sólóstillingu (heiltón hærra en "venjuleg" stilling og þá með sérstökum sólóstrengjum), en til að auðvelda lífið á tónleikunum 3. mars verður kvartettinn fluttur í C-dúr og þá þarf ekki að skipta um strengi eða hljóðfæri á milli verka. Kvartettinn er einfaldur í sniðum og sver sig í klassíska tíðarandann. Hann er í þremur köflum fyrsti kaflinn, moderato í sónötuformi, hægur annar kafli og loks tempo di menuetto sem er tema con variazione.

Johann Nepomuk Hummel (1778-1837) er mikilvægur hlekkur í tónlistarsögunni. Ferill hans er um margt afar athygliverður, faðir hans var tónlistarmaður og fyrsti kennari hins unga Johanns. Mozart kenndi honum á píanó án endurgjalds í tvö ár og hvatti hann svo til tónleikahalds. Hummel eyddi því nokkrum æskuárum í tónleikahald um Evrópu og vakti mikla athygli. Haydn kenndi honum síðar á orgel og mælti svo með honum sem eftirmanni sínum hjá Esterházy ættinni. Hummel fylgdi einnig í fótspor Bachs með því að starfa sem "kapellmeister" í Weimar um nokkurt skeið. Sem tónsmíða- og píanókennari var Hummel virtur um gjörvalla Evrópu og má nefna Mendelssohn, Henselt og Thalberg sem fulltrúa nemenda hans. Beethoven og Hummel voru samtímamenn og vinir þótt oft væri grunnt á því góða í samskiptum þeirra. Sjálfsagt má kenna þar um miklum samkeppnisanda þar sem Hummel varð að lúta í lægra haldi fyrir snilligáfu kollega síns. Hummel var að mörgu leyti barn síns tíma í tónsmíðum sínum, þær eru afar vandaðar að gerð og tilheyra að mestu klassískri tónhugsun. Hann var ávallt virtur af samtímamönnum sínum, eftir hann liggur ógrynni tónsmíða sem að mestu hafa ekki verið skoðaðar til flutnings. Þetta er þó að breytast þar sem þekking á tónsmíðum Hummel eykur tvímælalaust heildarskilning okkar á þessu mikilvæga tímabili tónlistarsögunnar þegar klassíkin endar og rómantíkin tekur við.

Kvintettinn op. 87 fyrir píanó, fiðlu, víólu, selló og kontrabassa samdi Hummel árið 1802. Verkið er hið eina sinnar tegundar frá penna Hummel þótt eftir hann liggi fjöldi kammerverka. Það þykir með afbrigðum vel heppnað og má segja að píanóið leiki aðalhlutverk í því. Strengirnir spila að mestu sem ein heild á móti píanóinu, þó má hlusta eftir víólu og selló einleiksstrófum í miðjum fjórða kafla. Það vekur athygli að hljóðfærasamsetningin er hin sama og í "Silungakvintett" Schuberts frá árinu 1819 en í því verki er meira jafnræði með hljóðfærunum. Hin óvanalega tóntegund, es-moll, myndar sannfærandi umgjörð fyrir leikrænt drama kvintettsins sem um margt minnir á óperutónlist, t.d. í 3. kafla. Kaflaskipanin er þó hefðbundin, hraðir ytri kaflar, hraður annar kafli með lagrænu tríó í miðjunni og svo largo sem leiðir yfir í fjórða þátt. Nokkuð er um óvænt tóntegundaskipti en hrynur er fyrirsjánlegur út í gegn.

Um flytjendur

Arnþór Jónsson kennir sellóleik og tónheyrn við Tónlistarskóla Kópavogs.

Guðrún Þórarinsdóttir er víóluleikari í Sinfóníuhljómsveit Íslands. Hún spilar reglulega með Kammersveit Reykjavíkur og kennir á fiðlu og víólu við Tónlistarskóla Kópavogs.

Nína Margrét Grímsdóttir hefur lokið háskólaprófum í tónlist frá Englandi og Bandaríkjunum og starfað við tónleikahald á alþjóðavettvangi um margra ára skeið. Ennfremur má nefna hljóðritanir geisladiska fyrir BIS, Skref og Naxos, tónlistarflutning í fjölmiðlum, þátttöku í tónlistarhátíðum, kennslu á tónlistarnámskeiðum og fyrirlestra um tónlist og tónlistarmenntun. Nína Margrét hefur hlotið margvíslegar innlendar og erlendar viðurkenningar fyrir störf sín á sviði tónlistar og er nú deildarstjóri við Tónlistarskóla Kópavogs.

Sigurlaug Eðvaldsdóttir nam fiðluleik við Tónlistarskólann í Reykjavík hjá Guðnýju Guðmundsdóttur og síðar hjá Ani Kavafian í Manhattan School of Music í New York. Frá haustinu 1994 hefur Sigurlaug starfað í Sinfóníuhljómsveit Íslands. Hún er einnig félagi í ýmsum tónlistarhópum eins og Kammersveit Reykjavíkur, Caput og Camerarctica.

Þórir Jóhannsson lauk burtfararprófi frá Tónlistarskólanum í Reykjavík og síðar Post Graduate Diploma frá The Royal Northern College of Music í Manchester. Hann lék með Sinfóníuhljómsveit Íslands í tvö ár og starfaði í Danmörku í fjögur ár við kennslu og var lausráðinn við nokkrar helstu hljómsveitir beggja vegna Eyrarsundsins. Þórir flutti aftur til Íslands haustið 2000 og er nú fastráðinn við Sinfóníuhljómsveit Íslands og kennir í Tónlistarskóla Kópavogs.

Aðgangseyrir

Tónlistarskóli Kópavogs vill eindregið hvetja nemendur til að mæta á kennaratónleikana, enda er aðgangur ókeypis fyrir þá, og ekki spillir að sjá aðstandendur og velunnara skólans með í för.

Almennt miðaverð: 1.500 kr.
Eldri borgarar, öryrkjar og námsmenn: 1.200 kr.
Kennarar Tónlistarskóla Kópavogs: 500 kr. 
Nemendur Tónlistarskóla Kópavogs: Frítt.
Sími í miðasölu er 5 700 400 og er opið virka daga kl. 9.00-16.00 og klst. fyrir tónleika.

[ Til baka á Fréttir 2004 ]